Γνωρίζοντας τον Αυτισμό

               

                 Απαντήσεις σε πέντε βασικά ερωτήματα που αφορούν τον Αυτισμό.

1. Τι είναι ο Αυτισμός; 

Ένα παιδί με αυτισμό εμφανίζει τα εξής βασικά χαρακτηριστικά :

α) Δυσκολεύεται να αναπτύξει σχέσεις με τους ανθρώπους και έχει την τάση να απομονώνεται.

Ένα παιδί με αυτισμό δεν μπορεί να κατανοήσει τις ανθρώπινες σχέσεις. Γι΄ αυτό το λόγο δεν θα σε κοιτάξει, δεν θα σε αγκαλιάσει, δεν θα κάνει χειρονομίες, δεν θα μοιραστεί μαζί σου σκέψεις και συναισθήματα.

β) Έχει μεγάλη ανάγκη να επαναλαμβάνει –ξανά και ξανά- λέξεις,φράσεις και συμπεριφορές.

Συνήθως οι δραστηριότητες των παιδιών με αυτισμό είναι επαναλαμβανόμενες. Για παράδειγμα, κάθεται στο πάτωμα και λικνίζεται πίσω-μπρος για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η ανάγκη του παιδιού για ομοιότητα (δηλαδή να επαναλάμβάνεται) μπορεί να εκφραστεί με αρκετούς τρόπους¨ για παράδειγμα, το παιδί πρέπει να έχει ακριβώς την ίδια τροφή, το ίδιο πιάτο και τα ίδια μαχαιροπίρουνα, να φορά τα ίδια είδη ρουχισμού κ.ά. Ο βαθμός της ανάγκης αυτής αποδεικνύεται όχι μόνο από την ακαμψία της συμπεριφοράς αλλά επίσης και από τον πανικό και την οργή του παιδιού, όταν γίνονται προσπάθειες για αλλαγή περιβάλλοντος ακόμη και  με ήπιους τρόπους, όπως π.χ. η παροχή διαφορετικής τροφής ή η μετακίνηση μιας καρέκλας σε κάποιο άλλο μέρος του δωματίου.

Το παιδί με αυτισμό φαίνεται να προσκολλάται και να ασχολείται έντονα με ασύνηθιστα αντικείμενα επικεντρώνοντας την προσοχή του σε αυτά μεγάλο χρονικό διάστημα.

γ) Δεν μιλά ή η επικοινωνία του είναι μη αποτελεσματική.

Συγκεκριμένα, τα παιδιά με αυτισμό έχουν τη τάση να:

 

1.Επαναλαμβάνουν λέξεις ή φράσεις που έχουν ειπωθεί από άλλους χωρίς καμία προσπάθεια κατανόησης της σημασίας τους.

2. Χρησιμοποιούν άσχετες λέξεις και προτάσεις με την τρέχουσα δραστηριότητα.

3. Χρησιμοποιούν το λόγο κυριολεκτικά και δυσκολεύονται να γενικεύσουν (π.χ. ένα αγόρι με αυτισμό έμαθε να λέει τη λέξη «Παρακαλώ» για να πάρει ένα μπισκότο και χρησιμοποιούσε τη λέξη αυτή μόνο όταν ήθελε μπισκότο), 

4. Δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν α’ πρόσωπο. (χρησιμοποιούν το όνομά τους π.χ. «Ο Τζακ θέλει να βγει έξω» ή το «εσύ» αντί του «εγώ»).

 2. Πότε εμφανίζεται ο αυτισμός;

O αυτισμός εμφανίζεται στους πρώτους 30 μήνες της ζωής. Τα συμπτώματα εμφανίζονται στην πρώιμη αναπτυξιακή περίοδο αλλά ίσως δεν γίνονται ορατά μέχρι οι κοινωνικές απαιτήσεις να ξεπεράσουν τις ικανότητες του παιδιού. Κάποιες φορές υπάρχει η πιθανότητα να συγκαλύπτονται από μαθημένες στρατηγικές.

3. Υπάρχουν διάφορετικά είδη αυτισμού;                   

Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρεία (DSM-V, 5th edition) ο αυτισμός διαχωρίζεται σε τρία επίπεδα σοβαρότητας:

1o επίπεδο (Level 1 : Requiring support ) , απαιτείται «στήριξη». 

Ειδικότερα, το παιδί μπορεί να βρεθεί σε ένα μέρος αλλά η κοινωνική του αλληλεπίδραση θα είναι περιορισμένη. Υπάρχει δυσκολία ανταπόκρισης και δημιουργίας φιλικών σχέσεων. Ωστόσο, μπορεί το άτομο να μιλά κανονικά δημιουργώντας ολοκληρωμένες προτάσεις.

2o επίπεδο (Level 2 : Requiring substantial support) , απαιτείται «σημαντική στήριξη».

Σε αυτό το  στάδιο, υπάρχει μεγάλη δυσκολία σε λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία. Το παιδί μιλά με απλές προτάσεις, η αλληλεπίδρασή του με του άλλους αφορά μόνο συγκεκριμένα ενδιαφέροντά του και δραστηριότητες, ενώ εμφανίζει μια παράξενη μη λεκτική επικοινωνία. Σε αυτό το παιδί υπάρχει έντονη ανάγκη για ομοιότητα, αδυναμία να διαχειριστεί την αλλαγή, δυσκολία να αλλάξει ασχολία.

3o επίπεδο (Level 3 : Requiring very substantial support),  απαιτείται  «πολύ σημαντική στήριξη».  Οι δυσκολίες του παιδιού, σε αυτό το επίπεδο , είναι πολύ σοβαρές τόσο στην επικοινωνία του όσο και στη συμπεριφορά του. Συγκεκριμένα , το παιδί δεν μπορεί να επικοινωνήσει καθώς το λεξιλόγιο του είναι περιορισμένο έως μηδαμινό, η προσέγγισή του είναι ασυνήθιστη και η δυσλειτουργικότητα της συμπεριφοράς του εμφανίζεται σε πολλά -ίσως και σε όλα - τα πλαίσια.

Σε κάθε περίπτωση απαιτείται είτε μεγαλύτερη είτε μικρότερη εξειδικευμένη και εξατομικευμένη βοήθεια.

4. Τι σημαίνει αισθητηριακή υπερ/υπόδιέγερση για ένα παιδί με αυτισμό;

Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να είναι υποευαίσθητα ή υπερευαίσθητα στους ερεθισμούς. Συγκεκριμένα, γονείς με παιδιά που έχουν αυτισμό αναφέρουν μέτριες έως σοβαρές αντιδράσεις δυσφορίας σε κάποιους καθημερινούς ήχους, σε έντονο φωτισμό και απρόβλεπτες κινήσεις και σύγχυση σε μαζικές συγκεντρώσεις ανθρώπων. Όταν , λοιπόν, τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με ένα τέτοιο περιβάλλον, μπορεί να αναζητούν την ασφάλεια των επαναληπτικών, χαμηλής ισχύος ερεθισμάτων, όπως το να μουρμουρίζουν συνεχόμενα την ίδια νότα ή να συγκεντρώνονται απόλυτα στην κίνηση ενός νομίσματος που στριφογυρνά.

5. Ποιες οι δυνατότητες ενός παιδιού με αυτισμό;

Τα παιδιά με αυτισμό είναι συχνά υγιή και φαίνονται ευφυή. Επίσης, μπορεί να έχουν άριστη μηχανική μνήμη, σημειώνουν άριστες επιδόσεις στην μνημονική ανάκτηση εικόνων, ονομάτων, μελωδιών και είναι περισσότερα εξοικειωμένα με τον κόσμο των φυσικών αντικειμένων απ’ ό.τι είναι με το διαπροσωπικό κόσμο. Ειδικότερα, είναι πιο αποτελεσματικά σε δραστηριότητες που δεν εμπλέκεται η λεκτική επικοινωνία αλλά οπτικο-χωρικά και μη λέκτικά έργα (παζλ, lego κ.ά.). To πηλίκο ευφυίας τους είναι σταθερό και προβλέπει μελλοντικά ακαδημαϊκά και εργασιακά επιτεύγματα. Το επίπεδο σοβαρότητας επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργικότητα, επομένως και τις δυνατότητες του παιδιού. Γι'αυτό, απαιτείται και πολυπαραγοντική παρέμβαση (ψυχολόγος, λογοθεραπευτής, εργοθεραπευτής, ειδικός παιδαγωγός) ώστε το παιδί να βελτιωθεί και να γίνει λειτουργικό στην καθημερινότητά του.

Aπό την Αναστασία Δ. Φουρτάκα,

Ψυχολόγο - Ψυχοθεραπεύτρια.

Bιβλιογραφία

Wenar, C. & Kerig, K.D. (2000). Εξελικτική Ψυχοπαθολογία, Aπό τη βρεφική ηλικία στην εφηβεία. Αθήνα: Gutenberg.

American Psychiatric Association (APA). (2013).Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.) Washington, DC: APA.